Thế nhưng, điều tra của SBS cho thấy những sinh viên này thường bị trả lương thấp và trở thành nạn nhân của nạn bóc lột. Mức lương “thị trường” của du học sinh Việt Nam phố biến từ $8 đến $12 một giờ tùy vào kinh nghiệm. Thế nhưng vẫn còn có con số thấp hơn. Việc này tiết lộ vấn nạn lạm dụng sức lao động trong cộng đồng người Việt nhập cư Úc khi nhiều nạn nhân bị những người chủ đồng hương trả mức lương thấp hơn quy định bên cạnh điều kiện làm việc khắc nghiệt.
Đi toilet cũng bị giám sát!
Trong số gần 20 chủ nhà hàng và nhân viên mà chúng tôi đã hỏi chuyện, không ai trả mức lương trên $10 một giờ, trong khi mức lương tối thiểu theo quy định của Úc là $17,70 một giờ. Đoạn phim ghi hình bí mật của SBS tiết lộ nhiều nhân viên được yêu cầu phải làm việc 12 tiếng đồng hồ với mức lương từ $100 đến $130 cho một ngày làm việc. Dễ bắt gặp nhất trong suốt quá trình đi xin việc là “trả tiền mặt” và “10 đồng một giờ”. Một quản lý nhà hàng ở St Albans tỏ ra ngạc nhiên khi anh nghe “người xin việc” cho biết cô có mức lương $17 mỗi giờ (mức lương tối thiểu theo luật định cư Úc) ở những chỗ làm khác. “17 đồng hả? 17 đồng mà lương phục vụ anh đâu trả nổi 17 đồng”. Một chủ nhà hàng Việt ở Sunshine đòi giữ một tuần lương của nhân viên như số tiền thế chân. “Chú sẽ giữ lương con một tuần, tuần sau sẽ trả lương cho tuần đó, để tránh tình trạng làm vài bữa nghỉ”.
Rồi ông thẳng thừng từ chối nói ra mức lương. Đến khi người đi xin việc tiếp tục hỏi về tiền lương, ông nổi giận từ chối không thuê cô nữa: “Nếu mà con hỏi thì chú không nhận đâu. Tại vì chú chưa biết con làm ra sao mà con hỏi lương thì chú không nhận!”. Hỏi lương khi đi xin việc bỗng trở thành một điều gì đó… có phần kỳ lạ ở đây!
“Chú sẽ giữ lương con một tuần, tuần sau sẽ trả lương cho tuần đó, để tránh tình trạng làm vài bữa nghỉ”. “Người xin việc” SBS tiếp tục hỏi lương một chủ nhà hàng Việt khác trong khu vực thì thì nhận được phản ứng: “Trời đất ơi, vô làm thử trước đi, con thử việc cái đi đã”.
Một quản lý đại diện nhà hàng “trấn an” người xin việc khi hỏi lương “em đừng có lo, cứ làm”. Còn “chân thành” hơn, một nhân viên ở một cửa hàng khác còn nhắc khéo “người xin việc” SBS rằng: “Ở đây, đi xin việc cấm kỵ nhất là hỏi lương!”. Khi SBS TV quay trở lại với máy quay phim và phóng viên, câu trả lời của những chủ nhà hàng này hoàn toàn thay đổi. Họ cho biết “chưa bao giờ nghe đến mức lương $10 một giờ” hay là “không chắc nữa”. Thậm chí, có chủ nhà hàng giờ đây khẳng định chỉ nhờ người trong gia đình làm việc, chứ không thuê mướn nhân viên từ bên ngoài.
Câu chuyện của Helen Nguyễn du học sinh định cư Úc: $6 một giờ
Helen Nguyễn, từng là du học sinh chia sẻ với SBS Vietnamese cô nhận được mức lương $6 một giờ cho 3 tuần thử việc cùng những lời mắng nhiếc, sỉ nhục của người chủ. “Họ bảo rằng mình còn bé mà đi làm tội nghiệp quá nên nhận mình với mức lương training là $35/ ngày trong lúc thử việc. “Mình vui lắm, mình đâu biết mức lương tối thiểu ở Úc là $16, $17 đâu. Họ hứa khi mà mình làm lâu sẽ tăng lương cho mình” – cô kể lại những ngày đầu đến Úc.
Sau khi trò chuyện với bạn của mình, Helen được biết “mức lương tiền mặt” lúc bấy giờ khi làm với chủ người Việt là $11, cô phát hiện ra mình đã bị lừa nhưng vẫn tin tưởng vào người đồng hương tại một đất nước xa lạ mà cô vừa đặt chân tới. Mặc kệ những lời chửi mắng, Helen cho biết cô hy vọng trang trải được phần nào chi phí sinh hoạt, tự giúp mình và đỡ gánh nặng cho gia đình từ Việt Nam. Thế nhưng mọi chuyện tệ hại hơn.
“Họ chửi luôn cả cha mẹ mình, họ bảo cha mẹ mình không biết dạy con. Mình chịu không nổi nghỉ việc thì họ bảo mình “ăn cháo đá bát”. Tại sao được training có kinh nghiệm đòi nghỉ việc. Mình thật sự sợ hãi vì họ giống như đe dọa mình. Sáng hôm sau họ liên tục gọi điện để chửi mình, đòi lại áo đồng phục. Mình đến trả áo rồi bỏ chạy đi vì quá sợ, không dám gặp mặt chủ” – Helen kể lại giọng vẫn còn hoảng sợ.
Số tiền $35 cho một ngày làm việc vẫn được Helen để dành trong ống heo tiết kiệm, như một lời nhắc nhở về cuộc sống vất vả, đắng cay tại Úc những ngày đầu… Helen Nguyễn và số tiền trong ống heo, giữ từ những ngày mới đặt chân tới Úc | Photo: Trinh Nguyen “Tinh thần của mình bị ảnh hưởng. Mình không thể nào quên được chuyện kinh khủng này. Mình vẫn còn giữ $35 đó trong ống heo, để nhắc nhở lúc mới qua mình đã cực như thế nào. $35 cho 6 tiếng…” – Helen thổn thức. Cuộc điều tra của SBS cho thấy nhiều sinh viên có chung một mẫu số của sự bóc lột và ám ảnh về công việc đầu tiên tại Úc. Aggie Phan, một sinh viên Việt Nam đang theo học tại một ngôi trường danh tiếng của Melbourne vẫn còn ám ảnh khi nhớ lại công việc đầu tiên làm thêm ở Úc.
Người chủ gốc Cambodia tại Springvale thậm chí còn canh giờ… khi cô đi toilet và tỏ ra khó chịu khi cô ngồi xuống ghế nghỉ mệt vì phải làm việc liên tục 12 tiếng đồng hồ. Thậm chí em uống nước nhiều quá đi toilet họ cũng không vui, họ nghĩ em nghỉ ngơi. Họ đi theo giám sát em toilet. “Em tủi thân quá ngồi khóc. Khi thấy em khóc thì người ta không vui. Người ta nói là giống như người ta đang ép em vậy. Em làm mấy ngày mà người ta theo dõi kỹ lắm, giống như là công nhân vậy. Người ta canh coi nửa tiếng cuốn được bao nhiêu cái gỏi cuốn. Cuốn nhiều, nhanh và mệt lắm”.
Giáo sư Joo Cheong Tham từ khoa Luật, Đại học Melbourne, cho biết “văn hóa đồng lõa” là nguyên nhân khiến nạn bóc lột người mới nhập cư Úc trở nên khó giải quyết. “Không chỉ những người chủ không muốn tiết lộ, mà người lao động cũng không muốn tố cáo chủ nhân của họ. Một số sinh viên đang vi phạm visa của họ khi họ làm việc nhiều giờ hơn mức quy định. Vì vậy, họ nghĩ rằng nếu họ khiếu nại đến Fair Work Ombudsman, cơ quan này sẽ chuyển thông tin cho Bộ Di trú. Do đó họ có thể phải đối mặt việc bị trục xuất”.
Sống ở Footscray từ năm 2006 đến nay, dân biểu tiểu bang Victoria, bà Marsha Thomson nhấn mạnh bà hiểu những khó khăn mà các doanh nghiệp nhỏ phải đối mặt, và kêu gọi chấm dứt sự bóc lột trong cộng đồng. Trả lời câu hỏi của SBS về số lượng du học sinh quốc tế hiện đang bị bóc lột ở Úc, bà Jenny Stanger cho biết rất khó để đo lường được con số này.
“Một trong những lý do rất khó để tìm ra con số này vì hiện nay có quá nhiều sinh viên quốc tế cảm thấy sợ hãi khi tìm đến sự giúp đỡ. Họ không biết họ có thể tin tưởng ai, họ không biết điều gì sẽ xảy ra nếu họ tiếp cận các dịch vụ trợ giúp. Jenny Stager mong muốn chính phủ làm việc nhiều hơn để bảo vệ “nguồn lực của nền kinh tế Úc”. “Lời khuyên của tôi là ngay cả khi các em sinh viên cảm thấy sợ hãi và không biết nên tin tưởng vào ai, các em không nên chịu đựng trong im lặng nữa mà hãy tìm kiếm sự giúp đỡ”.
Nghi Phương